Drone Nedir? İzinsiz Drone Uçurmanın Cezası Nedir?
Oxford ingilizce sözlüğü’ne bakılırsa “drone”, uzaktan test edilen, pilotsuz hava aracı yada misili anlamına geliyor. Drone’lar ya da uzun ismiyle insansız hava vasıtaları (iha) 20’inci asırın birçok teknolojisi gibi önce müdafaa sanayi için geliştirildi. önceleri gözlem amacıyla tasarlanan bu vasıtalar, askeri taarruzlarda kullanılmaya başlanması daha geniş kitleler tarafınca tanınmasını sağladı.
Drone’ların türkiye dahil olmak üzere yaygın kullanımı hala askeri. The guardian ya da huffington post şeklinde yayınlarda drone’lar için ayrılmış özel bölümlerinde sıralanan haberlerin nerede ise tamamı bu konularla alakalı. Hatta Amerika drone saldırılarının neden olduğu can kaybını kayıt dibine alan şöyle mobil uygulamalar bile mevcut.
Bunların bir sonucu olarak hafızalarda çatışma ve harplar benzer biçimde doğrudan şiddeti çağrıştıran olaylarla özdeşleşen drone’ların amatör ve ticari kullanımı ise son dönemde gittikçe yaygınlaşıyor. Bu vaziyet, drone’ların yeniden tanımlanması gerekliliğini getiriyor. Amerika başta olmak üzere, yeni yasal düzenlemelerle drone’ların askeri müdafaa ve saldırı dışında kullanım alanlarını münakaşaya açıyor.
Vietman savaşı’ndan günümüze askeri drone’lar
Insansız hava vasıtalarının askeri kullanımı fikrinin 1800 sonlarına kadar gittiği belirtiliyor. Uygar çağda harpla özdeşleşen silahlı drone’ların kullanımıyla alakalı en malum örneklerden biri de vietnam savaşı. Savaş sırasında yaklaşık 3,500 iha operasyonunda kullanılmasıyla tarihin bir ihtimal en fazla bilinen drone’larından biri de radyo kontrollü, yüksek hızlı ryan firebee oldu.
Ikinci dünya savaşı’ndan sonrasında yaygınlaşmaya başlayan silahlı drone’ların kullanımı o denli yaygınlaştı ki, batı galler, insansız hava aracı üretiminde dünyanın önde gelen ülkelerden bir olma iddiasıyla drone’lara özel havaalanını açtı, türkiye, türk insansız hava aracı (tiha) programı kapsamında yerli askeri drone’larını üretmeye başladı, Amerika şimal kore nükleer silahlarını takibe almak için kullandığı global hawk’ı, japonya depremi sonrası hasar tespiti için fukushima daichi nükleer santraline gönderdi. örnek listesi oldukca uzun.Sivil havacılık genel müdürlüğü, havalimanlarına yönelik olarak uygulanan ceza yönetmeliğinde değişimler yapıyor. Maddelerden biri de izinsiz drone uçrumakla alakalı.
Sivil drone’lar
Nikola tesla’nın 1898’de aldığı ve teleotomasyon diye tanımladığı insansız hava aracı patenti, bugünkü drone teknolojisinin temellerini meydana getiren prensiplerden biri olarak görülüyor. Bu da drone’ların ilk etapta sivil kullanım için düşünüldüğünü gösteriyor. (benzer bir konuda, ABD’nın “dronefather”ı abe karem’in the economist röportajını da okuyabilirsiniz.)
Insansız hava vasıtalarının sivil kullanımı konusunda iki ana ayrımdan laf edebiliriz. Bunlardan ilki pilotsuz uçaklar. Geçtiğimiz yıl yolcusuz olarak da olsa başarılı bir kontrol uçuşu icra eden ingiliz bae systems’ın pilotsuz uçuşu, en az sürücüsüz araçlar kadar ses getrmişti.
Askeri drone’lardan çok daha küçük ebatlara sahip ve quadcopter şeklinde popüler örnekleri olan drone’larsa ikinci grubu oluşturuyor. Bu drone’ların son dönemdeki kullanım alanları arasında, yangın söndürme, doğal yaşamı gözleme, tarım, havadan çekim yapma, zelzele sonrası hasar ve radyasyon tespiti şeklinde çok rakamda farklı konu beliriyor.
Mevzuyla ilgili, çoklu robotik sistemler üzerinde yaptığı ses getiren çalışmalarıyla tanınan, kumarrobotics‘in kurucusu, university of pennsylvania profesörü vijay kumar’ınted hitabını da görmenizi tavsiye ederiz.
Diy drone’lar
Günümüzde drone’ları, hafızalardaki askeri görüntülerden belki en başarılı şekilde uzaklaştıran gelişmelerden biri de maker kültürü arasında bir yer bulması oldu. Do it yourself (diy) şu demek oluyor ki kendin yap drone’ların, askeri drone’ların aksine hafiflik, ucuzluk ve taşınabilirlik şeklinde özellikleri, drone’ları birçok sivil için erişilebilir hale getirdi. Dünya genelinde bilinen en popüler online komünitelerden kabul edilen diydrones.Com üzerinde hergün onlarca farklı büyüme ve imal süreçleri kullanıcıları tarafından paylaşılıyor. Sitedeki arducopter türkiye grubu ise türkçe içeriklerin paylaşıldığı bölüm.
Amatör drone’ların kullanımı da hızla yaygınlaşıyor. 2010 senesinde piyasaya sunulan ve bugün bilinirliği en yüksek drone markalarından kabul edilen parrot’ın ilk iki yılındada 300 binden fazla ar drone modelini satmış olması bunun bir göstergesi. (şirket kamuoyuyla paylaştığı satış rakamlarını tertipli olarak güncellemiyor.) parrot, türkiye’de buldumbuldum.Com, arabulvar.Com, bunlardanistiyorum.Com ve d&r‘dan satın alınabiliyor. Bir diğer bilinirliği yüksek marka phantom’un ise türkiye yetkili satıcısı technomodel.
Drone’ların sivil kullanımı konusunda ise en başla gizlilik ve fiziksel emniyet konularında sual işaretleri var. Drone’ları ticari gayela kullanmak isteyen ilk şirketlerden önde gelen amazon’un drone’larla teslimat yapma talebine (ve birfazlaca benzer talebe) yakın zamanda düzenleyiciler (faa) tarafından negatif cevap geldi. Her ne kadar Amerika’da gelecek yıldan itibaren yürülüğe girmesi beklenen yeni düzenlemelerin drone’ların ticari ve sivil kullanmasındaki engelleri ortadan kaldırabileceği beklense de,durum belirsizliğini koruyor. Bu sebeple, geçtiğimiz günlerde amerikalı bir kadının 26’ıncı katındaki penceresinde bir drone’la göz göze gelmesi benzer biçimde gelişmeler, amatörler için ciddi sınırlamaların devam edeceğini gösteriyor.
Yeniden de drone’lar yeni tanımlar ve düzenlemelerle, öyle ya da böyle yaşamımızda yer edinecek benzer biçimde görünüyor. Siz ne düşünüyorsunuz?
Shgm ceza yönetmeliğini değiştiriyor
Hazırlanan yeni metnine göre var olan bazı maddelerin ucu açık olacak ve mevcut suç teşkil eden eylemlere yönelik para cezaları arttırılacak.
Havalimanında alakalı kolluk kuvvetleri tarafından elle aramaya karşı konulması, güvenlik personelinin görevini icra etmesine engel olunması, droneların özel alan ihlali benzer biçimde suçların cezası 1500 lira olacak.
Cezaya doğal olarak olacak, mevcut cezası arttırılacak öteki suçlar şu şekilde;
-uçakta sigara ve benzeri tütün mamülleri içilmesi: 1500 lira
-insansız hava vasıtaları droneların izinsiz, kayıtsız, uçuşa yasak bölgelerde uçurulması: 6 bin tl
-insansız hava araçları dronelarla özel hayatın gizliliğinin ihlal edilmesi: 1500 lira
-güvenlik sınırlı alanlara yetkisi olmadığı halde girmek, giren kişilere yardımcı olmak: 1500 lira
-izinsiz lazer ve/veya havai fişek gösterisi yapmak.
-havalimanına giriş kartını uygunsuz kullanmak(ucu açık maddelerden biri): 1000 lira
-uçuş kurallarının ihlal edilmesi, uçuş görevlilerin görevini yapmasına engel olmak: 1500 lira
-uçuş emniyetini riske edecek şekilde hava araçlarına lazer tutulması, uçak haberleşmesine müdahale edilmesi: 12 bin tl
-kokpit kurallarının ihlal edilmesi (pilota yönelik olarak): 2500 lira
-balonlara mevcut kapasiteden fazla yolcu alınması: 12 bin tl
-balonlarla uygun olmayan hava koşullarında yolculuk yapılması: 15 bin lira
Cezalar iyi mi verilecek?
Shgm, tarafınca mevcut kuralları ihlal eden yolculara, görevlilere verilecek cezalar, kanun hükmünde kanuniyet ilkeleri gözetilerek verilecek.
Yönetmelikte yer edinen ihlallerden birini gerçekleştirmesi halinde, yolcu hakkındaki tutanak tutulacak.
Iki kabin memuru ve pilotun ifadelerine bakılarak makalelacak tutanakta ilgili kişinin adı soyadı, türk vatandaşı ise t.C. Kimlik numarası, tespit edilebiliyorsa adres detayları yer alacak.
Yolcunun laf konusu kabahatlamalara yönelik olarak yapacağı itirazın sorumlusu ise, ilgili havayolu şirketi olacak.
