Hisse Senedi Nedir?

Hisse senedi nedir?

Pay senedi şirketlerin ortaklarına haiz oldukları kapital hisseını belgelendirmek amacıyla verdikleri değerli evraklara denir. 

örneğin bir şirketin çıkardığı 100 adet hisse senedinin 3 tanesini değeri karşılığında alırsanız şirketin yüzde 3 ortağı olduğunuz anlamına gelecektir. Ve o pay senedi sahibine şirketin karından hisse nispetında kar almasına, idare kuruluna katılma ve oy hakkı benzer biçimde haklar ve sorumluluklar getirmektedir. 

Her kapital şirketi hisse senedini çıkarma yetkisine sahip değildir. Sermaye piyasası kurulundan izin alan sermaye şirketleri pay senedi çıkarabilir. Hisse senedi çıkarma yetkisi olan müessese ve müesseselar şunlardır:

- anonim şirketler

- sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketler

- özel kanunla kurulmuş kurumlar (t.C. Merkez bankası, amme tutumsal teşekkülleri, sigorta şirketleri, bağlı ortaklıklar)

şirketler niçin hisse senedi çıkarır?

Bu probleminin finansal olarak çok uzun ve teknik cevapları mevcut... Ama özetlemek gerekirse özetlemek gerekirse şirketlerin kurumsallaşması ve şeffaflaşması adına önemli bir adımdır. Hem de şirketler pay senetlerini piyasaya çıkararak en temelinde gelir elde etmeyi gayelarlar. Yatırımcılar pay senetlerini satın aldıklarında ödedikleri paralar şirketler için bir gelir anlamına gelmektedir. 

Atırımcılar niçin pay senedi alır?

Yatırımcılarda gelecekte değerleneceğini, efsunyeceğini düşündüğü şirketlere ortak olmak için pay senedi alırlar. şu demek oluyor ki hisse senedi yatırımcsıcaklıknın bir şirketin pay senedini alması o şirketin elde edeceği karlara ve büyümeye ortak olmak anlama gelir. O nedenle de büyüyen şirketlerin pay senetlerine talep artar. Ama artan öğrenci karşın pay senedi rakamsı değişmediği için fiyatı artar. 

Pay senedine iyi mi yatırım yapılır?

Borsaya yatırım yapmak için herhangi bir bankadan yatırım hesabı açabilir veya aracı  müesseselar ile çalışabilirsiniz. Bu müesseselardan herhangi birisini seçip yatırımlarınızı bu hesaplara aktardıktan sonrasında borsada işlem bulan şirketlere siz de yatırım yapabilirsiniz. 

Borsaya kote olan şirketin hisseleri lotlar halinde satılmaktadır. Yatırım yapmayı arzu ettiğiniz şirketlerin hisselerinden piyasa koşullarında oluşan anlık fiyatlardan dilediğiniz kadar lot alım yada satım işlemi gerçekleştirebilirsiniz. 

Yatırım yaparken hangi şirketlere yatırım yapacağınıza karar verirken çalıştığınız finans kuruluşlarından danışmanlık almanız mümkün... Aynı zamanda aylık, haftalık olarak gösterim meydana getiren dergiler, günlük gazeteler ve internet benzer biçimde çeşitli mecraların paylaştığı yatırım tavsiyesi durumunda olmayan görüşlerden faydalanabilirsiniz. Unutmayın borsada işlem yapmak malumat birikimi ve edinim gerektir.

Türkiye ve dünya iktisat gündemine ait kendinizi sürekli aktüel tutmak durumundasınız. Ayrıca hisse senetlerine yatırım yaparken muayyen bir strateji doğrultusunda sabırlı ve kendinizden emin bir halde hareket etmeniz sizin faydaınıza olacaktır. 

Hisse senedi fiyatlarını, pay grafiklerini ve pay yorumlarını nereden takip edebiliriz?

Pay senedi yatırımcısı olmak demek sıkı bir piyasa takibi demektir. Yatırım yapmış olduğunız veya yatırım yapmayı organize ettiğinüz şirketlerin fiyat hareketlerinden anlık olarak takip etmelisiniz. Hisse senetlerini izlemek için yatırım hesabınızın bulunduğu finans kurumunun ücretli veya ücretsiz sağlayacağı uygulamaları kullanabilirsiniz. çoğu zaman extra bir ücret ödemediğiniz takdirde spk'nın son düzenlemesi gereği hisse tutarlarını 15 dakika gecikmeli olarak görebilmektesiniz.

Anlık olarak hangi hisseyi kaç yatırımcının izlediği, günün en çok yorum yapılan hisseleri şeklinde yararlı metrikleride kullanmasınıza sunar.

Hisse senedi çeşitleri

1.1. Hamiline ve nama makalelı hisse senetleri: değerli evrak üzerinde sahibinin ismi belirtiliyorsa nama makalelı, isim belirtilmiyor ve elinde bulunduran kişiye alacak hakkı tanıyorsa hamiline makalelı hisse senedidir.

Nama yazılı değerli evraklar daha güvenlidir. Senet kaybedilirse veya kötü niyetle başka birinin eline geçerse hamiline makalelı senet kolaylıkla elden çıkarılabilir. çünkü senedin gerçek sahibi onu elinde bulunduran kişidir. Hamiline yazılı senetlerin dönemi teslim ile nama makalelı senetlerin devri ciro ile olur. Kıymetli bir evrak üzerindeki hakkın başkasına devredilmesi için meydana getirilen işleme ciro denir. Iki tür ciro vardır:

1.1.1. Tam ciro: devir edilen bireyin ad ve soyadı yazılarak "ödeyiniz" makalelır ve devreden kişi tarafından imzalanır.

1.1.2. Beyaz ciro: isim belirtilmeden, sadece "ödeyiniz" makalelır ve devreden şahıs tarafınca imzalanır.

1.2. Adi ve imtiyazlı hisse senetleri: sahiplerine eşit haklar tanıyan pay senetlerine adî hisse senedi denir. Ana laflaşme ile oy hakkı, kâra iştirak vb. Açılardan sahiplerine diğerlerine göre daha özel haklar sağlayan hisse senetlerine imtiyazlı hisse senetleri denir.

1.3. Primli ve primsiz hisse senetleri: senedin üzerinde yazılı olan değere nominal (itibari) kıymet denir. Hisse senedi üzerinde yazılı değerden daha yüksek bir karşılık ile çıkarılıyorsa primli pay senedi, üzerinde yazılı bedel ile çıkarılıyorsa primsiz hisse senedi denir.

1.4. Bedelli ve bedelsiz pay senetleri: kuruluş veya sermaye artırımı sırasında çıkarılan senetler bedelli senetlerdir. Bu sayede sermayedarlar dışındaki kişi ve müesseselardan fon temin edilir. Işletmenin bazı varlıklarındaki değer artışlarının ana paraya eklenmesi ile çıkarılan hisse senetlerine bedelsiz pay senetleri denir. Bedelsiz pay senetlerini işletme ortakları alabilir.

1.5. Kurucu ve intifa pay senetleri: kuruluşta alın terki dökenler için çıkarılan, ortaklık ve şirket yönetimine katılma hakkı vermeyen senetler kurucu hisse senetleridir. Ancak şirket kârının bir kısmı için alacak hakkı verir. Intifa hisse senetleri ise bazı kişiler için alacak yahut hizmetleri karşılığı çıkarılan ve ortaklık hakkı sağlamayan hisse senetleridir.

2. Hisse senedinin getirileri ve sorumlulukları: yatırım aracı olarak hisse senedini seçen şahıs ve kurumlar kazanç sağlamak yanında

Bazı sorumlulukları da yerine getirmelidirler. Bu hak ve sorumluluklar aşağıdaki şekilde sıralanabilir.

2.1. Temettü (kâr hisseı) hakkı: işletme kâr ettiği zaman hisse senedi sahibi olan ortak bu kâra hissesi nispetında ortak olur. Ancak risk göz önüne alınırsa işletmenin her vakit kâr etmeyeceği de bilinmelidir. Işletme kârından kanunen ayrılması ihtiyaç duyulan tutarlar ayrılmadıkça ortakların temettüleri dağıtılamaz.

2.2. Rüçhan hakkı: işletmenin bedelli kapital artırımına gitmesi halinde mevcut ortakların artırımdan öncelikle pay alma hakkına rüçhan hakkı denir. Bu haktan faydalanabilmek için eski pay senedinin sermaye piyasası kurulu tarafından belirtilen süre içinde ibraz edilmesi (sunulması) gerekir.

2.3. Yönetime katılma ve oy hakkı: hisse senedi sahibi olan yatırımcı şirket yönetim kurulu seçimlerinde seçmen ve aday olarak yönetime katılabilir. Sadece oy kullanımı pay ile orantılı olduğundan işletmede her zaman fazla hissesi bulunan kişilerin laf hakkı daha fazladır. Her pay bir oyu ifade eder. Bu durumda %51 hisseyi elinde bulunduranlar yönetime haiz olabilirler.

2.4. Bilgi alma hakkı: pay sahipleri istedikleri zaman şirket sırları dışındaki genel bilgileri edinme hakkına sahiptirler. Bu hak engellenemez ve sınırlanamaz.

2.5. Sır gizleme sorumluluğu: hisse sahibi hem ortaklığın devamı esnasında bununla birlikte ortaklıktan ayrıldıktan sonrasında şirket sırlarını saklamak ve açıklamamakla mükelleftir.

2.6. Taahhütleri yerine getirme sorumluluğu: pay sahibi işletme kuruluşunda ve sermaye artırımı sırasında taahhüt etmiş olduğu tutarları zamanında ödemekle sorumludur. Aksi halde cezai işleme maruz kalabilirler.

2.7. Laflaşme şartlarına uyma sorumluluğu: pay sahibi ortaklık sözleşmesinde belirtilen ve altına imzasını attığı tüm kurallara uymak ve sorumluluklarını yerine getirmek zorundadır.

3. Pay senedinde fiyat ve değer:

Yatırım alternatifi olarak pay senedi tercih edilmiş ise getirinin takibi için hisse senedi fiyat ve değer tanımlarını bilmek icap eder.

3.1. Nominal (itibari) fiyat: pay senedinin çıkarılması esnasında belirlenen ve üzerinde yazılı olan değere nominal kıymet denir.

3.2. Ihraç fiyatı: pay senedinin satışa sunulmuş olduğu fiyattır. Hisse senedi nominal fiyat ile çıkarılabileceği gibi farklı bir fiyat ile de çıkarılabilir.

3.3. Piyasa fiyatı: hisse senedinin arz ve talep piyasasında işlem gördüğü fiyattır. Piyasa fiyatı işletmenin durumuna bakılırsa yüksek veya düşük olabilir.

3.4. Borsa fiyatı: borsada işlem kabul eden hisse senetlerinin bu piyasadaki arz ve talep durumuna bakılırsa oluşan fiyattır. Pay senedine talep fazla ise senedin değeri artar.

3.5. Defter kıymeti: işletmenin öz kapital toplamının hisse senedi saysıcaklıkna bölünmesi ile bulunan tutardır.

3.6. Tasfiye kıymeti: şirketin dağılması halinde tüm varlıklardan borçlar düşüldükten sonrasında kalan ücretin hisse senedi sayısına bölünmesi ile bulunan tutardır.

3.7. Işleyen teşebbüs kıymeti: işletmenin çalışır şekilde devri niteliğinde sağlayacağı gelir hesaplanarak bulunan değerdir.

3.8. Gerçek kıymet: yatırımcının bütün koşulları dikkate alarak hisse senedi için belirlediği değerdir.

4. Hisse senedinin şekli: türk tecim kanununun 413. Maddesine göre hisse senedinde bulunması ihtiyaç duyulan şekil şartları şunlardır:

- şirket unvanı ve yetkili imzalar

- esas kapital miktarı

- şirketin tescil tarihi

- senet türü

- senedin nominal değeri

Mecbur olan bu şartların dışında ihtiyari (isteğe bağlı) olarak aşağıdaki hususlar da yer alabilir:

- senet çıkış tarihi

- şirket laflaşmesinin önemli maddeleri

- pay (sermayenin bölünmüş parçaları) adedi

- kurumu onaylayan mahkeme sonucunın tarih ve numarası

- senetlerin seri ve sıra numarası