Kredi Nedir? Kredi İşlemleri Nasıl Yapılır?

Kredi Nedir? Kredi İşlemleri Nasıl Yapılır?

Kredi işlemleri: kredi kelimesi, latince’de güven etmek, inanmak anlamındaki "credeer" kelimesinden gelmektedir ve bankacılıkta da saygınlık olarak kullanılmaktadır. Bundan dolayı bankanın itibarından faydalanarak risk altına girme işlemleri kredi olarak değerlendirilmektedir.

Kredinin ekonomideki manası, ödünç alınan yada verilen mal, paradır. Bankalar, bu manada en önemli kurumlardır. Bankalar kanunu açısından ise kredi, bankaların öz varlıklarının yanı sıra, topladıkları vadeli ve vadesiz türk lirası yahut döviz mevduat ile banka dışında temin ettikleri fonları, yasal sınırlar arasında ve banka içi mevzuatı da göz önünde tutmak suretiyle ihtiyaç sahiplerine belirli bir müddet sonra geri alınması kaydıyla borç olarak vermesi veya borç anlamında olmamakla birlikte, birbirleriyle taraflardan birinin taahhüdünün ve/veya bu taahhütten doğacak borçlarının güvence edilmesi işlemidir. Bankalar, fona ihtiyaç duyanlarla fonlarını değerlendirmek isteyenleri icatturma açısından en önemli mali sistemdir. Bankaların en önemli görevlerinden biri, kaynak sağlamaktır. Ikinci efsunk görevi ise sağladığı kaynağın yatırılması, kısaca plasman görevidir ki bu da kredi verme şeklinde ortaya çıkar. Bankacılıkta kredi verme kavramı, verilen borcun belli bir müddet sonucunda geri katılımından daha geniş bir muamele topluluğunu anlatır. Bankalar; müşterilerine borç para vererek ya da müşterilerine bankanın saygınlıkından yararlanma imkânı tanıyarak kredi açar.

5411 rakamlı bankacılık kanunu’nun 48. Maddesi kredi konusunu aşağıdaki benzer biçimde açıklamıştır: "madde 48.Bankalarca verilen nakdî krediler ile teminat mektupları, kontrgarantiler, kefaletler, aval, ciro, kabul benzer biçimde gayrinakdî krediler ve bu niteliği haiz taahhütler, satın alınan tahvil ve benzeri kapital piyasası araçları, tevdiatta bulunmak üzere ya da herhangi bir şekil ve surette verilen ödünçler, varlıkların vadeli satışından dünyaya gelen alacaklar, vadesi geçmiş nakdî krediler, tahakkuk etmekle beraber öğrenim edilmemiş faizler, gayri nakdî kredilerin nakde tahvil olan bedelleri, ters repo işlemlerinden alacaklar, vadeli işlem ve opsiyon laflaşmeleri ile benzeri öteki laflaşmeler nedeniyle üstlenilen riskler, ortaklık payları ve kurulca kredi olarak düşünülen işlemler izlendikleri hesaba bakılmaksızın bu kanun uygulamasında kredi rakamlır."

Bankalar kanunu’na bakılırsa bankalar aşağıdaki şekillerde kredi verebilir:

- nakden borç verilmesi

- güvence mektubu verilmesi

- kefaletler, aval, cirolar

- tahvil ve benzeri sermaye piyasası vasıtalarının satın alınması

- tevdiatta bulunmak üzere veya başka herhangi bir şekilde ödünç verilmesi

- varlıkların vadeli satışlarından doğan alacaklar

- vadeli muamele sözleşmeleri

- konsorsiyum payları

Bankaları kanunu açısından hangi hesapta izlenir ise izlensin bu saydıklarımızın hepsi "kredi" rakamlır.

2. Kredi çeşitleri: krediler biroldukca açıdan tasnif edilebilir. Bankacılık ve finans sektöründe yaşanmış olan rekabet ortamında sürekli olarak yeni enstrümanların (ticari belge) piyasaya sürülmesi kredilere de yansımakta ve kredi türleri devamlı artmaktadır.

2.1. Kullanım gayelarına bakılırsa krediler:

- üretim kredileri: bu krediler, bir üretim biriminin faaliyete geçirilmesi ve üretimin sürdürülmesi amacına yöneliktir.üretim kredileri, yatırım ve işletme kredisi olarak ayrılır.

- yatırım kredisi: üretim meydana getirecek işletmenin kuruluşunda sabit değerlerin alımı ve imalı için oluşturulan kredilerdir. Yapınak, atölye, yol, köprü, baraj, gezinsel tesisler vb. Imalı için alınan krediler böyledir. Yatırım kredileri, işletme faaliyete geçip kâr etmeye başladıktan sonrasında geri ödeneceğinden uzun vadelidir.

- işletme kredisi: yatırımları tamamlanmış bir işletmede, üretim sürecinde ham madde ve araç-gereç sağlanması ve işçilik ücretlerinin ödenmesi, ambalaj harcamalarının karşılanması gibi malın satışına kadar olan finansman ihtiyacını karşılamak üzere oluşturulan kredilerdir. Hammaddenin satın katılımından mamulün piyasada elden çıkarılmasına kadar olan süreye bakılırsa işletme kredileri kısa ve orta vadeli olabilir.

- tüketim kredileri: tüketicinin, ilerideki tasarruflarından karşılamak üzere tüketim malı almalarını olası kılacak türde kredilerdir. Bu krediler malı pazarlayan şirket, bankalar veya bu amaçla kurulmuş özel finansman kurumları tarafından açılır.

2.2. Teminatına gore krediler:

- açık kredi: şahsi yüklenime dayanan ve ancak borçlunun imzası karşılığı verilen kredilerdir. Bu kredide borçlunun piyasadaki itibarı, ahlaki durumu, mal varlığı, birinci derecede önemlidir. Itibarlı firmalara ve esaslı incelemelerden sonra açıldığı için “en teminatlı kredi açık kredidir” de denilir.

- teminatlı krediler: kefalet karşılığı krediler, borçlunun borcuna üçüncü bir bireyin imzası ile kefil olduğu, başka bir deyişle borçlunun borcunu ödemediği takdirde ödemeyi kefilinin üstlendiği kredilerdir. Maddi güvence karşılığı kredi, bu krediler için teminat olarak mal, gayrimenkul ipoteği, işletme rehini, nakit, kıymetli madenler ve taşlar, hisse senedi ve tahvil vb. şeklinde maddi bir teminat alınmıştır.

- teminat mektupları: teminat mektubu, borçlunun alacaklıya karşı üstlendiği mükelleflüğün yerine getirilmesini garanti etmek üzere banka tarafınca alacaklıya verilen mektuptur. Bu mektupla banka, borçlunun üzerine aldığı yükümlülüğü alacaklı ile aralarındaki sözleşme koşullarına uygun olarak yerine getirmemesi hâlinde alacaklının talebi ile hiçbir itiraza gerek kalmadan teminat mektubunda makalelı olan tutarı alacaklıya ödemeyi taahhüt etmektedir. Teminat mektupları şekil, zaman, limit ve teminatlarına bakılırsa sınıflandırılır (geçici-avans-kati, süreli-sınırsız, limit içi-dışı, serbest konulu vb.).

2.3. Vadesine gore krediler:

- vadesiz ve kısa vadeli krediler: geri ödenmesi için belirli bir vakit tespit edilmeyen yada 1 yıla kadar vadeli kredilerdir.

 - orta vadeli krediler: 1 yıldan 10 yıla kadar vadeli krediler orta vadeli olarak kabul edilir.

 - uzun vadeli krediler: 10 yıl ve daha çok vadeli kredilerdir. Uzun vadeli kredi, iki yıl ve daha uzun soluklu olan özel, fakat çoğu defa ticari gayelı kredilere verilen addır. Ancak, uzun vadeli kredinin bazı ülkelerin bankacılık sisteminde kabul edilmediği de gözlenmektedir. Uzun vadeli kredilerin bir adı da dönem kredileridir.

2.4. Kullanıldığı bölgelere bakılırsa krediler:

- ziraat kredisi: tarım sektörüne oluşturulan krediler

- konut kredisi: inşaat sektörüne oluşturulan krediler

- mesleki kredi: küçük esnaf, sanatkâr ve özgür meslek erbabına açılan krediler

- ihracat kredisi: ihraç edilen malların finansmanı için oluşturulan krediler, vb. Olarak ayrılır.

2.5. Kredi alıcısının niteliğine bakılırsa krediler:

- amme kredisi: devlet, özel idare, belediye, köy gibi kamu tüzel kişilerine oluşturulan kredilerdir.

- özel krediler: özel hukuk gerçek ve tüzel kişilerine oluşturulan kredilerdir.

2.6. Kredinin niteliğine bakılırsa krediler:

- nakdi krediler: para ve para hükmündeki şeylerin verilmesi suretiyle oluşturulan kredilerdir.

- mal şeklindeki krediler: kredinin bedeli sonradan tahsil edilmek üzere mal şeklinde verilmesidir. Taksitli satışlar böyledir.

- maddi olmayan krediler: nakit yahut mal şeklinde olmasızın kredi açanın itibarını ortaya koyarak imzası karşılığı açtığı kredilerdir.

2.7. Kurumsal krediler: kurumsal nitelikli kredi müşterilerine tahsis edilen ve bir limit dâhilinde kalmak koşuluyla teminatsız (aleni) yada teminatlı olarak kullandırılan (tl) nakit kredilerdir. Muhasebesi aynı olan iki tür kullanımı laf konusudur.

2.7.1. Rötatif döviz kredisi: kısa süreli nakit ihtiyacın karşılanması amacıyla kullandırılan, muayyen bir vade içermeyen ve ürem tahsilatları dönemsel yapılan döviz kredisidir. Kredinin döner kullanımı ile üç ayda bir ürem ödeme özelliği yardımıyla finansal planlamalarda kolaylık ve elastikiyet sağlar. Ihracat taahhüdü yerine getirilmiş olduğu durumda vergi, resim ve harç muafiyeti sağlanır ve ihracatın finansmanında kolaylık sağlar.

 2.7.2. Spot krediler: kredi kullandırma aşamasında tespit olunan ürem nispetının vade sonuna kadar değiştirilmediği, ürem ile vergi vs. Kesintilerin, üzerinde mutabık kalınan dönemlerde, anaparanın ise kredi vadesi nihayetinde bir kerede ödendiği kredi türüdür. Laf mevzusu kredi uygulamasında anaparanın erken ödenmesi, ancak bankanın muvafakatiyle ve belirleyeceği esaslar çerçevesinde mümkündür. Ticari kredi kullanmak isteyen bütün firmalar bu krediden yararlanabilir.

 3. Kredi talebinin sebepleri: bilindiği benzer biçimde kredi vermek, bankaların en önemli hizmetlerinden biridir. Günümüzde, banka kredileri yardımıyla birfazlaca insan ev ve otomobil şeklinde temel ihtiyaçlarını karşılamaktadır.Bunun yanında işletmeler,krediyi çoğu zaman;

- sermayelerini güçlendirmek için kredi talebinde bulunabilir.

- öteki firmalardan meydana gelen ve kendilerini zora sokan tahsilattaki gecikmeleri finanse etmek için kredi talebinde bulunabilir.

- çeşitli nedenlerle satılamayan (nakde dönüşemeyen), üretime sokulamayan stoklarını finanse etmek amacıyla kredi talebinde bulunabilir.

- işletmede kullanmak zorunda oldukları eskiyen makine, teçhizatlarını değişiklik yapmak amacıyla kredi talebinde bulunabilir.

- ek olarak meslek erbapları mesleğini geliştirmek amacıyla kredi talebinde bulunur.